👻 บทเรียนที่ 2: ความเสี่ยงและการป้องกันภัยบนอินเตอร์เน็ต
เนื้อหา:
รู้จักภัยคุกคามออนไลน์ เช่น ฟิชชิ่ง มัลแวร์ และการโจรกรรมข้อมูล
วิธีการป้องกันตนเองจากภัยคุกคามเหล่านี้
การจัดการข้อมูลส่วนตัวและการระวังการแชร์ข้อมูลออนไลน์
กิจกรรม: การจำลองสถานการณ์การป้องกันภัยบนอินเตอร์เน็ต และการอภิปรายเกี่ยวกับการแชร์ข้อมูลส่วนตัวอย่างปลอดภัย
เพลงรู้ทันฟิชชิ่ง
ฟิชชิ่ง คือการหลอกลวงผู้ใช้ผ่านช่องทางออนไลน์ เพื่อให้เปิดเผยข้อมูลส่วนตัว เช่น รหัสผ่าน ข้อมูลบัตรเครดิต หรือข้อมูลส่วนตัวอื่น ๆ โดยผู้ไม่หวังดีมักจะใช้วิธีการสร้างหน้าเว็บไซต์หรืออีเมลปลอมที่ดูเหมือนของจริง เพื่อทำให้ผู้ใช้สับสนและเชื่อว่ากำลังติดต่อกับองค์กรที่เชื่อถือได้
ตัวอย่างการฟิชชิ่ง:
อีเมลฟิชชิ่ง: ผู้ไม่หวังดีส่งอีเมลที่ดูเหมือนมาจากธนาคารหรือเว็บไซต์ที่คุณใช้บริการ โดยขอให้คุณคลิกที่ลิงก์และกรอกข้อมูลส่วนตัว เช่น รหัสผ่านหรือหมายเลขบัตรเครดิต
ฟิชชิ่งทางโทรศัพท์ (Smishing): ข้อความที่ส่งมาทางโทรศัพท์ (SMS) โดยขอให้คลิกลิงก์หรือส่งข้อมูลส่วนตัวกลับ
ฟิชชิ่งทางสังคมออนไลน์: ผู้ไม่หวังดีปลอมแปลงเป็นเพื่อนหรือคนที่เรารู้จักบนโซเชียลมีเดียและพยายามขอข้อมูลส่วนตัว
วิธีป้องกัน:
ตรวจสอบ URL ของเว็บไซต์ที่กรอกข้อมูล ควรเป็นเว็บไซต์ที่ปลอดภัยและมีเครื่องหมาย “https”
หลีกเลี่ยงการคลิกลิงก์จากอีเมลหรือข้อความที่ไม่น่าเชื่อถือ
ใช้การยืนยันตัวตนแบบสองขั้นตอน (Two-Factor Authentication) เพื่อเพิ่มความปลอดภัย
มัลแวร์ ย่อมาจาก "Malicious Software" หมายถึงซอฟต์แวร์ที่ถูกออกแบบมาเพื่อสร้างความเสียหายให้กับคอมพิวเตอร์หรืออุปกรณ์ของผู้ใช้ มัลแวร์สามารถแอบติดตั้งเข้ามาได้ผ่านการดาวน์โหลดไฟล์จากเว็บไซต์ที่ไม่ปลอดภัยหรือการติดตั้งโปรแกรมที่มีมัลแวร์แฝงอยู่
ประเภทของมัลแวร์:
ไวรัส (Virus): โปรแกรมที่ทำงานโดยแอบแฝงอยู่ในไฟล์หรือโปรแกรมอื่น ๆ และทำลายระบบหรือข้อมูลในคอมพิวเตอร์
โทรจัน (Trojan Horse): โปรแกรมที่แฝงตัวมาในรูปแบบซอฟต์แวร์ที่ดูเหมือนปลอดภัย แต่เมื่อเปิดใช้งานจะเปิดประตูให้ผู้ไม่หวังดีเข้าควบคุมคอมพิวเตอร์
แรนซัมแวร์ (Ransomware): มัลแวร์ที่ล็อคการเข้าถึงไฟล์หรือคอมพิวเตอร์ของผู้ใช้ และเรียกค่าไถ่เพื่อแลกกับการปลดล็อก
วิธีป้องกัน:
หลีกเลี่ยงการดาวน์โหลดไฟล์หรือซอฟต์แวร์จากแหล่งที่ไม่น่าเชื่อถือ
ติดตั้งและอัปเดตโปรแกรมป้องกันไวรัสอย่างสม่ำเสมอ
ระมัดระวังในการคลิกลิงก์หรือเปิดไฟล์แนบจากอีเมลที่ไม่รู้จัก
การโจรกรรมข้อมูล เกิดขึ้นเมื่อผู้ไม่หวังดีพยายามขโมยข้อมูลส่วนตัวหรือข้อมูลที่มีความสำคัญจากบุคคลหรือองค์กร เช่น การขโมยรหัสผ่าน ข้อมูลบัตรเครดิต หรือข้อมูลสำคัญทางธุรกิจ การโจรกรรมข้อมูลสามารถเกิดขึ้นได้หลายวิธี เช่น การเจาะระบบ การใช้มัลแวร์ หรือการหลอกให้กรอกข้อมูลในเว็บไซต์ปลอม
วิธีป้องกัน:
ตั้งรหัสผ่านที่มีความซับซ้อนและไม่ใช้รหัสผ่านเดียวกันในหลาย ๆ บริการ
เปิดใช้งานการยืนยันตัวตนแบบสองขั้นตอน
หลีกเลี่ยงการแชร์ข้อมูลส่วนตัวหรือสำคัญผ่านช่องทางที่ไม่ปลอดภัย เช่น อีเมลหรือข้อความที่ไม่ได้เข้ารหัส
ที่มาของข้อมูล : https://www.bitdefender.co.th/post/phishing/
การสร้างกิจกรรมการจำลองสถานการณ์เพื่อป้องกันภัยบนอินเทอร์เน็ตสำหรับนักเรียนสามารถช่วยให้เด็ก ๆ เข้าใจและตระหนักถึงอันตรายที่อาจเกิดขึ้นขณะใช้งานอินเทอร์เน็ต พร้อมทั้งได้ฝึกฝนวิธีป้องกันและรับมือได้อย่างเหมาะสม กิจกรรมนี้สามารถปรับใช้กับนักเรียนตั้งแต่ระดับประถมศึกษาจนถึงมัธยมศึกษาตอนต้นได้
### ชื่อกิจกรรม: "นักสืบโลกออนไลน์: ป้องกันภัยไซเบอร์"
**วัตถุประสงค์**:
1. นักเรียนสามารถระบุภัยคุกคามที่เกิดขึ้นบนอินเทอร์เน็ต เช่น การหลอกลวงทางออนไลน์ การคุกคามทางอินเทอร์เน็ต และมัลแวร์
2. นักเรียนสามารถเรียนรู้วิธีการป้องกันตนเองเมื่อเผชิญสถานการณ์เสี่ยง
3. ส่งเสริมความคิดวิเคราะห์และการแก้ปัญหาอย่างมีสติ
**วัสดุที่ต้องเตรียม**:
- กระดาษโน้ตหรือสมุดจด
- คอมพิวเตอร์หรือแท็บเล็ต (ถ้ามี)
- การ์ดจำลองเหตุการณ์ที่อาจพบได้บนอินเทอร์เน็ต (เช่น โพสต์หลอกลวง ข้อความแปลกๆ หรือการร้องขอข้อมูลส่วนตัว)
**ขั้นตอนกิจกรรม**:
1. **บทนำ (10 นาที)**:
- ครูเริ่มอธิบายเกี่ยวกับความสำคัญของการป้องกันภัยบนอินเทอร์เน็ต โดยยกตัวอย่างสถานการณ์ที่เด็กๆ อาจเคยพบ เช่น การร้องขอข้อมูลส่วนตัวผ่านทางข้อความหรือการคลิกลิงก์แปลกๆ
- อธิบายถึงภัยที่มาจากแหล่งต่าง ๆ เช่น การหลอกลวงทางออนไลน์ การหลอกขโมยข้อมูลส่วนตัว การคุกคามทางไซเบอร์
2. **จำลองสถานการณ์ (30 นาที)**:
- แบ่งนักเรียนเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 3-4 คน
- แต่ละกลุ่มจะได้รับ "การ์ดจำลองเหตุการณ์" ที่แตกต่างกัน เช่น
- ได้รับอีเมลจากคนแปลกหน้าที่อ้างว่าเป็นธนาคาร ขอข้อมูลบัตรเครดิต
- มีเพื่อนใหม่ในโซเชียลมีเดียที่พยายามขอที่อยู่บ้านหรือข้อมูลส่วนตัว
- เว็บไซต์เสนอการดาวน์โหลดฟรี แต่ต้องคลิกลิงก์ที่น่าสงสัย
- ให้แต่ละกลุ่มวิเคราะห์สถานการณ์และวางแผนการตอบสนองว่า "ควรทำอย่างไรเพื่อป้องกันตัวเองในสถานการณ์นี้"
- นักเรียนสามารถใช้คอมพิวเตอร์เพื่อค้นหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธีป้องกันภัยเหล่านี้ได้ เช่น การใช้แอปพลิเคชันป้องกันไวรัส การตั้งรหัสผ่านที่ปลอดภัย การปฏิเสธการร้องขอข้อมูลส่วนตัว
3. **นำเสนอและอภิปราย (20 นาที)**:
- แต่ละกลุ่มจะนำเสนอวิธีการแก้ไขสถานการณ์ที่พวกเขาได้รับให้เพื่อน ๆ ฟัง
- ครูสามารถให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมและเสริมข้อมูลในส่วนที่นักเรียนยังไม่เข้าใจหรือยังไม่ครอบคลุม
4. **สรุปและสะท้อนผลการเรียนรู้ (10 นาที)**:
- ครูสรุปแนวทางที่นักเรียนควรใช้ในการป้องกันภัยบนอินเทอร์เน็ต เช่น การตรวจสอบแหล่งที่มาของข้อมูล การไม่เปิดเผยข้อมูลส่วนตัว การใช้รหัสผ่านที่ปลอดภัย และการใช้สื่อโซเชียลอย่างระมัดระวัง
- เปิดโอกาสให้นักเรียนได้สะท้อนสิ่งที่เรียนรู้ และตอบคำถามต่าง ๆ ที่นักเรียนสงสัย
**ตัวอย่างสถานการณ์**:
1. นักเรียนได้รับข้อความในเกมออนไลน์ที่บอกว่าเขาชนะรางวัลใหญ่ แต่ต้องกรอกข้อมูลส่วนตัวเพื่อรับรางวัล
2. เพื่อนออนไลน์ใหม่บอกให้นักเรียนแชร์รหัสผ่านเพื่อ "ช่วยแก้ปัญหาในเกม"
3. นักเรียนพบโฆษณาแปลก ๆ ที่สัญญาว่าจะเพิ่มผู้ติดตามโซเชียลมีเดียหากคลิกลิงก์
**วิธีการประเมิน**:
- การวิเคราะห์และตอบสนองต่อสถานการณ์ได้อย่างเหมาะสม
- ความสามารถในการทำงานร่วมกับกลุ่มและนำเสนอแนวทางแก้ไข
กิจกรรมนี้ช่วยให้นักเรียนเรียนรู้การป้องกันตนเองจากภัยออนไลน์ผ่านการจำลองสถานการณ์ที่ใกล้เคียงกับสิ่งที่พวกเขาอาจพบเจอในชีวิตประจำวัน
